Depolariseren met tekst
Met tekst het midden vinden
Wie heeft het nog nooit gehad? Je leest je horoscoop en bent onwillekeurig onder de indruk van hoe alles lijkt te passen. Alsof de schrijver zich werkelijk verdiept heeft in je persoonlijkheid en situatie. De mythe is dat de schrijver in de sterren kijkt. De werkelijkheid is platter: Miltons taalpatronen. En dat is iets wat in communicatie te gebruiken is om polarisatie tegen te gaan.
Het Miltonmodel is een verzameling abstracte taalpatronen die Richard Bandler en John Grinder naar het werk van Milton Erickson modelleerden1: indirecte suggesties en vooronderstellingen roepen bij de luisteraar vooronderstellingen op. Door dubbelzinnigheid sluiten de taalpatronen aan op de ervaringen van die luisteraar. Je helpt mensen als het ware in de ja-stand komen. Daarmee zijn de taalpatronen bijzonder geschikt om in te zetten in kernboodschappen, speeches en gesprekken over vraagstukken en dilemma’s waarin er sprake is van polarisatie. Er zijn drie basispatronen: weglaten, vervormen en generaliseren. Door slim gebruik te maken van deze patronen sluit je aan bij de leefwereld van de luisteraar en neem je ze mee naar het midden, weg van de tegengestelde polen in de discussie.
Neutrale zin
Generalisaties zijn altijd een goede opener. Ze laten zich nog het beste vergelijken met de werkwijze bij een herdershond. Die gaat niet voor de rennende kudde staan en blaft: “U moet hier naar rechts.” Hij gaat vooraan meelopen en buigt de kudde zo naar rechts. Een generalisatie doet precies dat in een gesprek.
Open met een neutrale zin waarmee iedereen het eens is: “Niemand wil mensen kwetsen.” Door het te hebben over gemeenschappelijke waarden of hoger gelegen doelen komen tegengestelde partijen in de luisterstand. Vervolg dan met een zin waarin het zelfstandig naamwoord of het onderwerp dat in het gesprek centraal staat, niet gespecificeerd wordt.
Juist bij polarisatie-onderwerpen is dit een mooie manier om een brug te slaan tussen partijen. “Men kan zich voorstellen dat er mensen zijn, die zwarte piet als een kwetsend zouden kunnen ervaren. Ondanks dat het een traditie is”. Is dan een mooi voorbeeld van zo’n zin. De lezer of luisteraar hoeft zich niet te identificeren met de uitspraak maar kan die zin er wel laten zijn. Het gaat immers (nog niet) over hem. Zo’n zin bouwt een brug tussen de partijen.
Halve vergelijking
Vervolg daarna met een halve vergelijking: “En dat is min of meer de werkelijkheid, waar we mee te maken hebben”. Het andere deel van de vergelijking wordt hier weggelaten. Een ander patroon is het afstemmen op de huidige ervaring van de actor in het gesprek. Er wordt dan vanuit de feitelijkheid van het hier-en-nu gesproken: “Zwarte piet is een belangrijke traditie, waarvan we hier en nu ook kunnen zien dat het onbedoeld mensen kwetst”. Een klassiek voorbeeld van dit patroon is de zin: “Met de wetenschap van nu …”
De lezer of toehoorder kan als het ware geen verzet leveren tegen de situatie die geschetst wordt. Bij polarisatie kan je dit, na de generieke openingszin, inzetten en dan eerst het ene en dan het andere standpunt op deze manier in tekst te verwerken.
Dit artikel verscheen in C Magazine. Meer taalpatronen verkennen? www.logeion.nl bevat het uitgebreide artikel.
Recente reacties